Писмо од две страници, напишано од Алберт Ајнштајн, во кое го предупредува тогашниот претседател на САД, Френклин Д. Рузвелт дека нацистичка Германија би можела да го искористи нуклеарното истражување за да измисли атомска бомба, ќе се најде на продажба на аукционерите на Кристис во септември со проценета вредност од 4 милиони долари.

Писмото на Ајнштајн – едно од двете што теоретскиот физичар го подготвил во кабината на северниот брег на њујоршкиот Лонг Ајленд со колегата научник Лео Зилард – предупредил дека германската влада активно ги поддржувала нуклеарните истражувања и дека можела да направи „исклучително моќни бомби“ како вид што на крајот биле распоредени од САД на крајот на Втората светска војна.

Тој ја повикал американската влада да го стори истото. А Рузвелт одговорил со формирање на комитет кој бил претходник на проектот Менхетен предводен од Џ. Роберт Опенхајмер, кој ги изградил бомбите што биле фрлени над Хирошима и Нагасаки во Јапонија, завршувајќи ја Втората светска војна и воведување на нуклеарната ера.

Писмото што таткото на теоријата на општата релативност за просторот и времето го испратил до претседателот е во библиотеката и музејот Рузвелт во Хајд Парк, Њујорк. Но, втората верзија – потпишана и малку пократка – се продава од имотот на починатиот ко-основач на Мајкрософт, Пол Ален.

Ален, еден вид колекционер кој собрал колекција на уметност која неодамна билз продадена на Кристис за 1,6 милијарди долари, како и речиси сè што се однесува на Џими Хендрикс, го купил писмото од издавачот и трет кандидат за претседател Малколм Форбс во 2002 година за 2,1 милиони долари. Волстрит журнал објави дека тоа е првиот историски документ од 20-тиот век со над 1 милион долари. Форбс претходно го имаше стекнато од имотот на Силард.

Кристис има историја со сувенири на Ајнштајн. Претходно го продаваше таканареченото Божјо писмо на физичарот – во кое тој напиша дека „зборот Бог за мене не е ништо друго освен израз и производ на човечката слабост“ – за речиси 3 милиони долари во 2018 година.

Но, писмото веројатно нема да го собори рекордот од 13 милиони долари поставен во 2021 година за еден од ретките преживеани рекорди во кои се детализира неговата теорија за општата релативност.

Додека пазарот за визуелна уметност е под стрес, аукциската куќа предвидува дека пазарот на историски артефакти би можел да привлече понудувачи, особено оние кои се свесни за моменталната загриженост за нова, тринасочна трка за нуклеарно вооружување меѓу САД, Русија и Кина, заедно со успехот на минатогодишниот биографски филм за Опенхајмер награден со Оскар.

Марк Портер, претседател на Кристис Америка, изјави дека Ален „несомнено знаел дека тоа е еден од најважните документи во историјата на 20 век, и тоа не е нешто што само го закачувате во вашата канцеларија“. Ален, рече тој, го чувал писмото внимателно и подалеку од сончева светлина.

Писмото, од 2 август 1939 година, помалку од еден месец пред Германија да ја нападне Полска, започнува со: „Господине: Неодамнешната работа во нуклеарната физика направи веројатно дека ураниумот може да се претвори во нов и важен извор на енергија“.

Во писмото испратено до Рузвелт, Ајнштајн напишал: „Можеби е можно да се постави нуклеарна верижна реакција во голема маса ураниум и овој нов феномен исто така ќе доведе до изградба на бомби“.

Нуклеарната реакција моментално е на ум на партнерот на Ален во Мајкрософт, Бил Гејтс, кој неодамна објави дека е подготвен да инвестира милијарди во проектот за нуклеарна централа од следната генерација во Вајоминг.

Гејтс изјави за Си-Би-Ес дека неговиот стартап ТераПауер очекува да го заврши новиот реактор кој користи течен натриум наместо вода како течност за ладење во 2030 година. „Вложив преку милијарда, а ќе вложам уште милијарди“, рече Гејтс.

Тоа доаѓа откако компании како Мајкрософт и Гугл изразија интерес за нова генерација нуклеарни централи за да се задоволат зголемените барања за електрична енергија за да работат центри за складирање податоци, кои се очекува драматично да се зголемат, пишува Гардијан.