Ноќта кога нејзината партија доживеа огромна победа на европските избори, а францускиот претседател предизвика политички земјотрес со распуштање на парламентот, Марин Ле Пен, долгогодишната лидерка на Национален собир (РН), не можеше да испрати појасна порака.

– Вечерашната порака, вклучувајќи го и распуштањето на парламентот, е упатена и до лидерите во Брисел. Оваа голема победа на патриотските движења е во согласност со насоката на историјата. Ние сме подготвени да ја преземеме власта доколку народот тоа го сака – рече таа.

Напуштањето на ЕУ и еврозоната повеќе не се појавува на изборните манифести на РН. Последен пат, на претседателските избори во 2017 година, Емануел Макрон ѝ додели на екстремно десничарската партија пораз подеднакво понижувачки како оној што Ле Пен му го нанесе овој месец.

Но, седум години подоцна, речиси сигурната победа на РН на предвремените општи избори може да се покаже како штетна за ЕУ, поставувајќи егзистенцијални прашања за улогата на Франција, сериозно ограничувајќи го капацитетот на блокот да ги заврши клучните работи.

Во Европа, „нашето доаѓање на функцијата ќе го означи враќањето на Франција на европската сцена за да ги брани нејзините интереси“, им вети на новинарите оваа недела Џордан Бардела, претседател на партијата и најверојатен премиер доколку партијата освои апсолутно мнозинство.

РН е подготвена, рече тој, да преговара за „исклучоци“ од голем број правила на ЕУ за Франција – членка-основач на ЕУ, нејзината втора по големина економија и половина од виталниот француско-германски мотор што го напојува од создавањето на блокот.

Сите анкети досега сугерираат дека екстремно десничарската партија веројатно нема да освои целосно мнозинство од најмалку 289 пратеници на изборите во два круга на 30 јуни и 7 јули, а Бардела рече дека би бил подготвен само да ја формира владата ако го направи тоа.

Но, РН е на пат за меѓу 32% и 35% од гласовите, што, иако преведувањето на уделот на гласовите во броеви на места е опасна работа, речиси сигурно ќе ја направи убедливо најголемата сила во националното собрание.

Со лево-зелениот Нов народен фронт (НФП) со 28% до 30% и центристичката коалиција на Макрон намалена на околу 20%, најверојатниот исход на изборите е парламентот да буде уште пожестоко распарчен и поларизиран од моменталниот.

Загриженост низ Европа

Разбирливо, одлуката на Макрон да распише предвремени избори предизвика вознемиреност и во другите главни градови на ЕУ, кои го гледаат овој потег или како грешка, опасен ризик или и двете заедно.

Големата победа на РН исто така се смета за потенцијално зголемување на шансите на другите екстремно десничарски, евроскептични партии на регионалните избори во источна Германија и на националните избори во Австрија подоцна оваа година.

Со поределниот парламент, Франција „се соочува со изгледите за долг период без целосно функционална влада – со непроценливи последици за нејзината способност да се вклучи конструктивно во ЕУ“, рече Мујтаба Рахман од консултантската компанија Евроазија Груп.

Широките овластувања на француските претседатели во голема мера зависат од нивната парламентарна поддршка.

– Резултатот би бил целосно отсуство на европско одлучување – смета Франсоа Хајзбур од Меѓународниот институт за стратешки студии.

Самитот на европските лидери, исто така, ќе се соочи со критично ослабениот француски претседател, кој, и покрај сите негови несомнени грешки, е еден од ретките меѓу нив што постојано се залага за посилна, пообединета и по „суверена“ Унија.

Откако дојде на власт со кампања за поддршка на ЕУ, Макрон беше главен извор на идеи за блокот, како што е неговиот предлог за европска политичка заедница или заедничко задолжување за да се извлечат европските економии од падот предизвикан од пандемијата.

Дури и без апсолутно мнозинство, екстремната десница во францускиот парламент ќе се обиде да ја промовира својата европска визија: „Европа на нациите“, со вратена поголема моќ во главните градови. РН соопшти дека сака да задржи дел од финансискиот придонес на Франција во ЕУ.

Таа има за цел да донесе законска „национална предност“ за француските бизниси и земјоделство, што ги прекршува правилата на единствениот европски пазар, да ги прегледа договорите за слободна трговија на ЕУ што не ја „почитуваат“ Франција и да спречи какво било понатамошно проширување на ЕУ.

Анти-ЕУ агендата на партијата може да ги загрози привремените надежи за позаедничко задолжување од ЕУ за финансирање на одбраната или зелената транзиција.

– ЕУ може, иако тешко, да прифати малку евроскептична Италија. Но, мислам дека таа не може да проголта евроскептичната Франција – вели Марко Бути, поранешен генерален директор за економски и финансиски прашања во Европската комисија.

РН може да усвои „еден вид тактички, внимателен став“ на краток рок, „но не на среден рок: нивните вредности се премногу антагонистички на оние што се во основата на европскиот проект“.

Бути, сега професор на Европскиот универзитетски институт во Фиренца, рече дека противењето на РН на донесувањето одлуки во ЕУ ќе го направи „многу тешко“ завршувањето на банкарската или пазарната унија на капитал, „а камоли да се префрли на заедничка одбранбена политика“.

Политичките последици од отстапувањето на Франција од европскиот проект „ќе бидат објективно многу поважни од оние на другите земји“, рече тој.

Партијата веќе отстапи од некои политики кои веројатно ќе ја доведат во непосреден конфликт со Брисел, вклучително и планот за предизвикување на европскиот пазар на електрична енергија, а Бардела оваа недела се обиде да ги увери европските партнери на Франција.

Секоја влада на чело ќе води „реални, кредибилни“ економски политики и нема да го ослабне гласот на земјата во странство, рече 28-годишниот Бардела. Но, тој вети дека ќе ја „одбрани куповната моќ“ со намалување на даноците за гориво, гас и електрична енергија.

Заедно со ветените даночни намалувања за компаниите доколку ги зголемат платите на ниско и средно платените вработени и ветувањето дека ќе ја вратат старосната граница за пензионирање на 60 години, плановите за трошење на РН ќе ја доведат до судир со Европската комисија.

Критики од Брисел

Извршната власт на блокот минатата недела упати опомена до Париз за „прекумерното“ трошење на владата, а ветувањата на РН изгледаат невозможни да се исполнат со планот на ЕУ што треба да се случи наесен за тоа како Франција може да го намали дефицитот над законската граница на ЕУ.

Додека Макрон како претседател ќе остане задолжен за надворешната политика, во пракса, владините министри играат витална улога во изготвувањето на законите на ЕУ, без разлика дали се однесуваат на зелените политики или миграцијата.

Народното собрание на Франција, исто така, ги контролира чековите на земјата, што значи дека владата на РН може да ја загрози идната помош на Франција за Украина. Бардела минатата недела вети дека нема да ги „доведе во прашање“ одбранбените трошоци на Франција, но се противи на испраќање војници или оружје со долг дострел во Украина.

Сузи Денисон, виш соработник во Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР), рече дека иако Макрон бил силно проевропски настроен, француската јавност е многу поскептична кон европскиот проект.

Истражувањето на ЕЦФР од 2019 година покажа дека 69% од француските гласачи чувствуваат дека ЕУ и домашните политички системи се скршени, наспроти просекот од 38% во ЕУ. Во јануари 2024 година, 56 отсто од Французите мислеа дека француската и европската политика се скршени.

Принуден на болна „кохабитација“ со поделен парламент, Макрон може да има многу помал простор за маневрирање европската сцена.