Во статија насловена „Историјата на скопскиот јазик и зошто не треба да се нарекува македонски“, онлајн-изданието на грчкиот весник „Прототема“ објавува цитати од книгата на Николаос Андриотис, „СОЈУЗНАТА ДРЖАВА НА СКОПЈЕ И ЈАЗИКОТ“ од колективното дело „ЈАЗИКОТ НА МАКЕДОНИЈА“, уредено од Георгиос Бабиниотис (Олкос Публикации) во обид да го открие „потеклото на Словените од државата Скопје?“. Во поднасловот уште стои „таканаречениот „македонски“ јазик и неговата врска со грчкиот, српскиот и бугарскиот јазик – „Како треба да се вика јазикот на Скопјаните?“

Текстот ви го пренесуваме во целост:

Државата на нашата северна граница која од 2018 година со потпишувањето на Договорот од Преспа и официјално се нарекува „Северна Македонија“, неодамна со смената на раководството повторно се најде во центарот на вниманието. Употребата на името „Македонија“ од страна на претседателот и премиерот на државата за нивната држава, повикувањето на „Македонци од Егејот“ од страна на претседателката, но и преиспитувањето на резултатите од пописот на населението во 2023 година во Албанија, во однос на бројот на „Македонците“ кои живеат во неа предизвикаа реакции не само во Грција, Албанија и воопшто на Балканот, туку и во Европа и САД. Дали сега скопските властодршци ја тестираат издржливоста на соседите и меѓународната заедница? Според нас, тие прават голема грешка и не само што ја изолираат својата земја, туку и ја доведуваат во сериозна опасност. Една од придобивките на Скопјаните со Договорот од Преспа е признавањето на нивниот јазик под името „македонски “.

Се разбира, ова не е само историска неточност, туку вистинска кражба врз нашата држава. Големиот лингвист Николаос Андриотис (1906-1976) кој е роден во Имбро и со години предавал на Аристотеловиот универзитет во Солун, каде бил и ректор, опширно се занимавал со јазикот на Скопје, всушност со јазичниот идиом што го зборуваат повеќето жители на државата (1962-1963). Од поглавјето „ГРЧКИТЕ ДИЈАЛЕКТИ НА АНТИЧКИ МАКЕДОН И ИДИОМОТ НА МАКЕДОНИЈА (И ДРУГАТА СЕВЕРНА ГРЦИЈА)“ од колективното дело „Јазикот на Македонија“.

Потеклото на Словените од државата Скопје

Балканскиот полуостров бил населен за време на хеленистичкото и римското време, како и во првите векови на Византиската империја, со „чисти“ Грци и хеленизирани тракиски Илири. До 7-ми н.е. границите на грчкиот јазик на Балканот започнувале од устието на реката Генусос (Шкумба) во Јадранот, минувале јужно од Скопје, од Сердика (Софија) по планинскиот венец Аимос (Стара Планина) и завршувале кај Еуксинос. Понатаму северно од оваа линија („Јаричекова линија“), тракискиот илирски јазик преовладувал во антиката, а во римско и рановизантиско време латинскиот јазик.

Словените во 6. н.е. почнале да се спуштаат на југ и да вршат ограбувачки напади против Византија. Нивното трајно населување меѓу Дунав и Аимос се случило за прв пат на почетокот на 7-ми н.е. век. Словените продолжиле со нападите на северниот дел на Балканот, подоцна се населиле како земјоделци и овчари во областите на Византиската империја, која ги потчинила.

Словенскиот јазик постепено почнал да се шири и во северниот дел на Македонија од словенските робови и земјоделци кои Византијците ги населиле да ги обработуваат своите имоти, од грчките затвореници на Бугарите кои биле откупени по години поминати во заробеништво и вратени во своите домови откако научиле Словенски и од македонски Грци кои тргувале со словенски говорители и учеле словенски јазик кој е јазик полесен за учење додека грчкиот јазик е јазик кој потешко се учи.

Во текот на средниот век, јазикот кој продолжил да доминира во северниот дел на Македонија бил грчкиот бидејќи неговото градско население останало грчко. Во годините на турското владеење, пак, турските аги продолжиле во поголема мера да носат словенски селани за да ги обработуваат своите фарми. Ова постепено поробување беше ограничено на Северна Македонија, бидејќи во делот на Македонија што денес и припаѓа на Грција, моќта на елинизмот, со центар во Солун, беше огромна. Оние Словени кои одвреме-навреме влегуваа во него беа асимилирани речиси веднаш.

Словените на државата Скопје се стекнале со државност дури во 20 век. Со нив на моменти владееле Византијците, Бугарите, Србите и Турците. По Балканските војни (1912-1913) областа ѝ била дадена на Србија која најпрвин ја вклучила како провинција (Вардарска бановина), а подоцна (1944) како федерална држава („Македонија“) на Југославија.

Што е тоа „македонски“ јазик?

Јазикот што го зборуваат мнозинството жители на Скопје и кој произволно е наречен „македонски“ е едноставно јазичен идиом со блиски врски со бугарскиот и со српскиот јазик. Според принципите на лингвистиката, тој не може да се нарече самостоен јазик, како претходните два. Единствените јасни „граници“ на овој јазичен идиом се кон грчкиот јазик и тие грубо се совпаѓаат со границите на нашата земја со Скопје, освен еден мал „клин“ што го формира овој идиом северно од Касторија. Овој идиом е преоден јазик меѓу српскиот и бугарскиот.

Како што човек се движи кон Бугарија, се намалуваат српските особини и се зголемуваат бугарските и обратно. Српските лингвисти даваат поголема тежина на неговите заеднички карактеристики со српскиот и Бугарите на заедничките со бугарскиот, за првите да тврдат дека овој идиом е продолжение на српскиот, а вториот на бугарскиот. Сепак, јазичниот идиом на Скопје има фонетски иновации во споредба со старословенскиот. Скопскиот јазичен идиом има многу заеднички карактеристики со српскиот и бугарскиот јазик, а има и малку посебни карактеристики.

Меѓутоа, заедничките карактеристики на јазичниот идиом на државата Скопје се повеќе со бугарскиот отколку со српскиот. Според А. Валан директно потекнува од словенскиот идиом кој се зборувал во 9 и 10 век во Северна Македонија на кој Кирил и Методиј ја превеле Светата Библија. Заедничките со српскиот се доцни, а во идиомот влегле особено по освојувањата на цар Стефан Душан.

Влијанието на грчкиот јазик врз лингвистичкиот идиом на Скопје

Како што е случајот со другите словенски јазици на Балканот, јазикот кој најмногу влијаел на јазичниот идиом на Скопје е грчкиот. Континуираното и со векови непречено соседство на оваа земја со грчките региони, континуираната културна комуникација на нејзините жители со Грците, нејзиното долгогодишно управување од страна на византиската држава и Грчката православна црква и фактот дека голем дел од нејзините жители потекнуваат од Грците кои се словенизирале во голема мера го објаснуваат големиот број грчки зборови што постојат во скопскиот идиом.

Всушност, во минатото многумина мислеа дека тоа е грчки дијалект со словенски елементи, што не е случај. Големиот број грчки зборови се должи на фактот што Грците кои живееле во Северна Македонија полека биле асимилирани од Словените, па долги години биле двојазични. Оваа фаза на двојазичност им овозможи во голема мера да го зачуваат вокабуларот на грчкиот јазик.

Како да се вика лингвистичкиот идиом на Скопје?

Значи, останува да видиме како, според великанот Николаос Андриотис, треба да се вика лингвистичкиот идиом на Скопје? Словенските говорители на државата Скопје се нарекувале Бугари (српска форма на зборот Бугари). A. Vaillant во својата книга „Le probleme du Slave Macedonien“ (1938) пишува: „Bugari est justement le nom ethnique des Slaves macedoniens“ („Точното етничко име на македонските Словени е Бугари“). Во 1861 година браќата Миладиновци објавуваат скопски народни песни во зборник со наслов „Бугарски народни песни“.

Но, Грците ги сметале и жителите на скопскиот регион Бугари како што е прикажано во „Македонски речник“ од 16 век, речник од 301 словенски збор и фрази од регионот Касторија, напишани со грчки букви и со соодветен грчки превод составен од анонимен грчки автор и објавен во 1958 година од G. Giannelli и A. Vaillant. Но, како може Србите да задржат на своја територија народ кој се нарекува Бугари? Така измислија друго име, „Македонци“, кое за прв пат на почетокот на 20 век го употребија руските панслависти, нешто прилично непознато.

Значи она што треба да се нарече лингвистички идиом на народ кој зборува словенски кој се покажува дека не е ништо повеќе од идиом или дијалект на бугарскиот (со многу грчки зборови и сличности со српскиот јазик). Одговорот што го дал Н. Андриотис е: бугарски или словенски или дури словенски од Северна Македонија. Но како вакво нешто би завршило секакви амбиции на оние кои планираат грчка Македонија и ги претпочитаат термините „Македонија“, „Македонци“ и „македонски“ јазик.

Се чини дека новото раководство на Скопје реши да практикува политика на фанатизам и нетрпеливост. Она што е сигурно е дека ако продолжи со ова образложение, хибридната држава со која владее нема да има голема иднина…